นิทานท้าวขูลูนางอั้ว: ภารกิจพิเศษ

วรรณกรรมอีสาน เรื่อง ท้าวขูลูนางอั้ว

จัดทำโดย

นายคมสัน สิงหาวาสน์

ชั้นปีที่ 3 หมู่เรียนที่ 1 รหัสนักศึกษา 57210406128

คณะครุศาสตร์ สาขาวิชาภาษาไทย

เสนอ

อาจารย์วัชรวร วงศ์กัณหา

รายงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชาวรรณกรรมท้องถิ่น

ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2559

มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์

คำนำ

รายงานวรรณกรรมอีสาน เรื่องเรื่อง ท้าวขูลูนางอั้ว ผู้จัดทำได้จัดทำขึ้นเพื่อใช้เป็นสื่อในการเรียนการการสอน ในรายวิชาวรรณกรรมท้องถิ่น เพื่อให้ผู้ศึกษามีความรู้ความเข้าใจในเนื้อหามากยิ่งขึ้น และยังทำให้ผู้ศึกษาสามารถนำความรู้ที่ได้ไปใช้ประโยชน์

ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่ารายงานเล่มนี้จะเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาหาความรู้ในเรื่องดังกล่าวและผู้อ่านสามารถนำมาประยุกต์ใช้และมีการเรียนรู้ได้อย่างเหมาะสม รายงานฉบับนี้มีเนื้อหาเข้าใจง่าย ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่าผู้ศึกษาทุกท่านจะได้รับประโยชน์ และความรู้จากการศึกษารายงานเล่มนี้ไม่มากก็น้อยหากมีข้อบกพร่องประการใด ผู้จัดทำก็ขออภัยมา ณ โอกาสนี้ด้วย
นายคมสัน สิงหาวาสน์

ผู้จัดทำ

บทที่ 1

สรุปเนื้อหาวรรณกรรมอีสาน เรื่องท้าวขูลูนางอั้ว

ท้าวพรมสีเป็นกษัตริย์ครองนครกาสี มีมเหสีชื่อนางพิมพากาสี มีโอรสชื่อท้าวขูลู ส่วนท้าวปุตตาลาดเป็นกษัตริย์ครองนครกาย มีมเหสีชื่อนางจันทา มีธิดาชื่อนางอั้ว กษัตริย์ทั้งสองเป็นเพื่อนร่วมน้ำสาบานกันต่างให้สัญญากันว่าจะให้โอรสและธิดาแต่งงานเป็นทองแผ่นเดียวกัน เมื่อท้าวขูลูเป็นหนุ่มแล้วมารดาจึงแต่งเครื่องบรรณาการให้เพื่อนำไปหมั้นหมายนางอั้ว การพบกันครั้งนี้แม้จะเป็นครั้งแรกท้าวขูลูนางอั้วต่างก็พอใจรักใคร่กันจนลักลอบได้เสียกัน และต่างทราบว่าจะแต่งงานกันในไม่ช้า ท้าวขูลู จึงลากลับเพื่อเตรียมการแต่งงาน ในช่วงนี้เองขุนลางกษัตริย์ผู้ครองเมืองขอมได้มาหลงรักนางอั้วทั้งๆ ที่ตนเป็นคนแก่แล้ว ได้ส่งของกำนัลมาให้มารดาของนางอั้วบ่อยๆ จนกระทั่งนางพอใจออกปากยกลูกสาวคือนางอั้วให้ นางอั้วไม่ยอมจึงถูกมารดาดุด่าทุบตี ท้าวขูลูได้ทราบข่าวจึงมาทวงสัญญา มารดาของนางอั้วบ่ายเบี่ยงไม่ยอมยกให้แต่งงานกับท้าวขูลู แต่เพื่อไม่ให้เสียสัญญา และเกิดศึกสงคราม นางจึงให้ทำพิธีเสี่ยงทายสายแนน ขุนลางเป็นผู้ชนะ ท้าวขูลูจึงกลับไปด้วยความเสียใจปานจะสิ้นชีวิต แต่ก็พยายามมาหานางอั้วบ่อยๆ ส่วนมารดานางอั้วนั้นได้รวบรัดจะให้นางอั้วแต่งงานกับขุนลางโดยเร็ว นางอั้วหาทางแก้ปัญหาชีวิตไม่ได้จึงผูกคอตาย ก่อนตายได้อธิษฐานขอให้ได้ครองรักกับท้าวขูลูบนสวรรค์ ท้าวขูลูทราบข่าวการตายของนาง จึงฆ่าตัวตายตามไปอีกคน

1. ที่มา

วรรณกรรมอีสาน เรื่องท้าวขูลูนางอั้ว เป็นวรรณกรรมพื้นบ้านประเภทร้อยกรอง ซึ่งนักปราชญ์อีสานในสมัยโบราณได้แต่งไว้ แต่ไม่ทราบว่าแต่งขึ้นในสมัยไหน และใครเป็นผู้แต่ง เพียงแต่มีการสืบทอดและคัดลอกกันมาตั้งแต่สมัยโบราณ

สำหรับต้นฉบับวรรณคดีอีสานเรื่องขูลูนางอั้ว แต่เดิมเป็นตัวธรรม มี 4 ผูก จากนั้น คุณเจือ สืบแก้ว ได้ขอให้พระท่านลอกให้ โดยการจัดทำเป็นหนังสือของวัดน้ำคำแดง ต.เตย อ.ม่วงสามสิบ จ.อุบลราชธานี ซึ่งการคัดลอกนั้นปรากฏว่าผู้คัดลอกจะอ่านตัวธรรมไม่ค่อยได้ ข้อความบางแห่งจึงผิดพลาดไปจากความจริง จากนั้น ท่าน ดร. ปรีชา พิณทอง จึงได้ชำระหรือปริวรรตใหม่ ซึ่งท่านได้รับความอนุเคราะห์จาก คุณเจือ สืบแก้ว ที่อนุญาตให้คัดลอกและเรียบเรียงให้เข้าใจง่ายมากยิ่งขึ้น ทั้งนี้ผู้ศึกษาจึงได้เล็งเห็นถึงความสำคัญและได้เลือกวิเคราะห์วรรณกรรมอีสาน เรื่อง ขูลูนางอั้ว ฉบับของ ท่าน ดร. ปรีชา พิณทอง มาใช้ในการศึกษาครั้งนี้

ผู้แต่ง ไม่ปรากฏ

ผู้เรียบเรียง ดร. ปรีชา พิณทอง

สำนักพิมพ์ โรงพิมพ์ศิริธรรม

ปีที่พิมพ์ 2524

บทที่ 2

วิเคราะห์เนื้อเรื่อง

2. การวิเคราะห์เนื้อเรื่อง

ชื่อเรื่อง

ชื่อเรื่อง “ ท้าวขูลูนางอั้ว ” มีที่มาจากชื่อตัวละครเอกของเรื่อง ท้าวคูลู ซึ่งเป็นตัวพระของเรื่อง

และ นางอั้ว ซึ่งเป็นตัวนาง ที่ปรากฏในตัววรรณกรรมพื้นบ้าน ซึ่งผู้แต่งเน้นให้เห็นความสำคัญของตัวละครเอกของเรื่อง

2.1 " วรรณกรรมอีสานท้าวขูลูนางอั้ว "

- ท้าว (น.) หมายถึง ผู้เป็นใหญ่ , เจ้าแผ่นดิน, คำนำหน้าชื่อเจ้าเมือง, เช่นท้าวขูลู , ท้าวขุนลาง เป็นต้น (ราชบัณฑิตยสถาน , ๒๕๕๔ : ๕๖๖ )

- ขูลู เป็นชื่อเจ้าเมืองแห่งนครกาสี เป็นบุตรของท้าวพรมสี กับนางแก้วเทวี เช่น “ แล้วจิ่งใส่ชื่อน้อยเจ้าอ่อนกุมารโฉมสัณฐ์คือ ดั่งอินทร์ลงแต้มชื่อวาขูลูน่อย " (ปรีชา พิณทอง , 2524 : 2)

- นาง (น.) เป็นคำประกอบหน้าคำเพื่อแสดงว่าเป็นเพศหญิง เช่น

นางอั้ว (ราชบัณฑิตยสถาน , ๒๕๕๔ :๖๑๙ )

- อั้ว เป็นชื่อของลูกสาวเมืองกายนคร เป็นบุตรของท้าวปุตตาลาด กับนาจันทา เช่น “แล้วจิ่งหานามใท้กุมารีเป็นชื่ออั้วเคี่ยมน้อยงามย้อยดั่งเขียน” (ปรีชา พิณทอง , 2524 : 8)

ดังนั้น นิทานเรื่อง “ ท้าวขูลูนางอั้ว” จึงมาจากชื่อของตัวละครเอกของเรื่อง คือ ตัวพระ และ ตัวนางของเรื่อง ที่ปรากฏไว้ในตัวบท ดังที่ได้ยกตัวอย่างไปข้างต้น เพราะผู้แต่งต้องการเน้นย้ำให้ผู้อ่านเห็นความสำคัญและมองเห็นถึงลักษณะพิเศษของตัวละครเอกทั้ง 2 ตัว

3. โครงเรื่อง

แก่นเรื่อง

ที่ใดมีรัก ที่นั้นจะไม่มีทุกข์ ถ้าหากเราเปิดใจฟังความคิดเห็นซึ่งกันและกัน

โครงเรื่อง

เปิดเรื่อง โดยการกล่าวถึงบ้านเมืองและการปกครองของเมืองกาสี และ เมืองกายนคร ซึ่งเป็นบ้านพี่เมืองน้อง ผูกมิตรไมตรีต่อกัน

การดำเนินเรื่อง

๑. นางอั้วนั้นมีรูปโฉมที่งดงามเลื่องลื่อไปไปไกลยังหัวเมืองต่างๆ

๒. ขูลูเห็นนางอั้วแล้วหลงรัก จึงได้ตามนางมาที่ปราสาท ทั้งสองพลอดรักกัน และได้เสียกัน

๓. ขูลูเดินทางกลับบ้านเมืองของตนเพื่อให้พระมารดามาสู่ขอนางอั้วให้แก่ตน

๔. ขุนลางเข้ามาเป็นมือที่สามระหว่างความรักของท้าวขูลูกับนางอั้ว

๕. นางอั้วถูกนางจันทราบังคับให้แต่งงานกับขุนลาง เพราะว่าขุนลางส่งเครื่องราชบริพานมาเป็นจำนวน มาก

๖. เมื่อนางจันทราทำผิดสัญญา นางแก้วเทวีจึงแค้นใจมาก จึงได้คิดที่จะทำสงครามเพื่อที่จะชิงตัวนางอั้วมาให้กับขูลูผู้เป็นบุตรชายของตน

๗. ท้าวขูลูกลับไปหานางอั้วและท้าทำสงคราม ถ้าหากนางอั้วต้องตกเป็นเมียของขุนลาง

๘. นางอั้วเกิดคาวมทุกข์ใจมาก จึงตัดสินใจผูกคอตาย ใต้ต้นจวงจันทน์ ในป่าอาถรรพ์

๙. เมื่อนางจันทาทราบข่าวว่านางอั้วตาย ก็รู้สึกผิดและเสียใจกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเป็นอย่างมาก

๑๐. หลังจากนั้นนางจันทาก็ได้ส่งสาร ไปยังเมืองกาสีนคร เพื่อแจ้งให้ขูลูมาร่วมในพิธีงานศพของนางอั้ว

๑๑. เมื่อท้าวขูลูทราบข่าวเรื่องว่านางอั้วตาย จึงตัดสินใจใช้พระขรรค์เชือดคอตนเองตายตามนางอั้วไปในที่สุด

ปิดเรื่อง

ปิดเรื่องด้วยการคลายปมเหตุการณ์ที่ได้เคยทะเลาะกันของทั้งสองเมือง หลังจากนั้นทั้งสองเมืองก็ได้กลับมารักใคร่และมีไมตรีต่อกันเหมือนเดิม

4. ตัวละคร บุคลิกของแต่ละตัว

1) ขูลู เป็นผู้ชายที่มีรูปร่างหน้าตาดี มีเสน่ห์ ราวกับเทพบุตรเทวดา เป็นผู้มีใจรักเดียว และซื่อสัตย์ในความรัก ยอมตายตามคนที่รักได้อย่างกล้าหาญ ดังปรากฏในเนื้อเรื่องดังนี้

2) นางอั้ว เป็นผู้หญิงที่มีรูปร่างหน้าตาสวยงาม อรชอนอ้อนแอ้น ผิวพรรณเปล่งปลั่งสวยงาม เป็นที่หมายปองของชายต่างเมือง มีนิสัยหยิ่งทระนง เชื่อมั่นในความรัก รักใครรักจริง รักเดียวใจเดียว และเป็นหญิงสาวที่มีความกล้าหาญยอมเสียสละชีวิตเพื่อให้ปัญหาทุกอย่างจบลง ดังปรากฏในเนื้อเรื่อง ดังต่อไปนี้

3) ขุนลาง เป็นชายมีอายุ ร่ำรวยเงินทอง ช่างเอาอกเอาใจ และหลงรักนางอั้วถึงขั้นสละทุกอย่างแทนได้

4) นางจันทา เป็นพระมารดาของนางอั้ว มีลักษณะนิสัยเจ้าคิดเจ้าแค้น หลงระเริงในทรัพย์สิน ไม่ยอมฟังเหตุผลของลูก ดังปรากฏตัวย่างในเนื้อหา ดังนี้

5) นางแก้วเทวี เป็นพระมารดาของท้าวขูลู มีนิสัยตระหนี่ขี้เหนียว เป็นผู้เชื่อมั่นในสัจจะสัญญา รักษาคำพูดของตนเอง

5. การใช้ภาษา

ภาษาถิ่นที่มักใช้เป็นภาษาถิ่น 2 ลักษณะ คือ

1) เขียนให้มีเลียงใกล้เคียงกับภาษาถิ่น

2) ใช้คำศัพท์ที่ใช้ในท้องถิ่นหรืออยู่ในชีวิตประจำวัน มีทั้งคำนาม สรรพนาม คำกิริยา คำวิเศษณ์ และคำเชื่อม คำภาษาถิ่นจะเป็นเครื่องบ่งชี้ให้ทราบว่าวรรณกรรมที่พบเป็นวรรณกรรมของถิ่นใด ปกติภาษาถิ่นต่าง ๆ มีความแตกต่างกัน 2 ระดับ คือ ระดับหน่วยเสียงและระดับคำความแตกต่างในระดับโครงสร้างประโยคมีน้อยมาก

บทที่ 3

ความโดดเด่นของเนื้อหา

1. ความโดดเด่น

วรรณกรรมอีสานเรื่อง ท้าวขูลูนางอั้ว เป็นวรรณกรรมที่มีชื่อเสียงและโด่งดังมาก โดยเฉพาะความโดดเด่นทางด้านเนื้อหา เพราะเป็นเรื่องโศกนาฏกรรมรักที่ผิดหวัง หากดูผิวเผินอาจจะมองว่า เรื่อง ขูลูนางอั้ว เป็นเรื่องของคนสิ้นคิด แต่ถ้าวิเคราะห์เนื้อเรื่องอย่างละเอียดเเล้ว จะทราบว่าเนื้อเรื่องทั้งหมดเป็นเรื่องราวความรักที่แสนจะเจ็บปวดเกินพรรณนา เป็นความเสียสละและความกล้าหาญของผู้หญิงคนหนึ่งที่สามารถปริดชีพตัวเองได้เพียงเพราะคำว่า "รัก" คำเดียว และเรื่องราวทั้งหมดจึงกลายเป็นที่มาของคำว่า "ขูลู นางอั้ว ตำนานรักอมตะของภาคอีสาน" ที่ถูกสืบทอดเล่าขานกันมาจากรุ่นสู่รุ่น

7. ฉากและสถานที่

7.1 ฉากหลัก

- ต้นจวงจันทน์ เป็นต้นไม้สำคัญที่ปรากฏในเนื้อเรื่อง ซึ่งจะมีอยู่ 2 ต้น ต้นแรกเป็นของพระอินทร์ปลูก นางอั้วจึงฆ่าตัวตายใต้ต้นนี้ไม่ได้ ส่วนต้นที่สองเป็นต้นไม้ที่พวกผีพลายปลูก นางอั้วจึงขออ้อนวอนให้ต้นจวงจันทน์โน้มกิ่งลงมา จากนั้นนางจึงฆ่าตัวตายได้สำเร็จ ซึ่งลักษณะของต้นจวงจันทน์ที่ปรากฏในเนื้อเรื่อง มีดังตัวอย่างต่อไปนี้

ตัวอย่างต้นจวงจันทน์ที่พระอินทร์ปลูก

บ่มีพัดป่าไม้ คนิงน้อยหน่อเมือง

อันหนึ่งพระอาทิตย์ย้าย พ้นเขตเขาทอง

ดูตระการบด จวงหอมอินทร์ปลูก

นางจิ่งหักดอกไม้ เทียมพริอมคู่กัน

ตัวอย่างต้นจวงจันทน์ที่ผีพลายปลูก

นางบ่มีนานแท้ ไปเถิงเฮวฮีบ

เถิงที่ไม้ จวงดั้วยอดยาว

ที่นั้นมีพลานกว้าง สวนเพียงเฮียงฮาบ

เคมฝั่งน้ำ วังกว้างส่องใส

นางแพงน้าว มาลาเฮวฮีบ

เทียนคู่พร้อม ยกไหว้กล่าวกลอน

- สวนอุทยาน เป็นที่พักของนางอั้วซึ่งพระบิดาของนางอั้วเป็นผู้สร้างให้ก่อนจะสิ้นใจ สวนอุทยานแห่งนี้อุดมไปด้วยความสวยงามของพืชพรรณนานาชนิด ดังปรากฏในตัวอย่างต่อไปนี้

ตัวอย่าง

พระก็จำเขาสร้าง อุทยานสวนดอก

สัพพะสิ่งไม้ ในหั้นดอกบาน

มีทังสระใหญ่กว้าง ดวงดอกบูชา

บัวคำบาน แบ่งกอสะพังกว้าง

7.2 ฉากรอง

- เมืองกาสี เป็นบ้านเมืองของท้าวขูลูซึ่งขึ้นปกครองบ้านเมืองแทนพระบิดาที่สิ้นชีพไป ซึ่งเมืองกาสีนั้น ถือว่าเป็นเมมืองที่มีความอุดมสมบูรณ์ด้านข้าวปลาอาหารนานาชนิด

- เมืองกายนคร เป็นบ้านเมืองของอั้ว ซึ่งนางได้อยู่กับพระมารดาตามลำพังเพราะพระบิดาได้สิ้นชีพจากไป

บทที่ 4

การนำไปประยุกต์ใช้

8. การนำไปประยุกต์ใช้

8.1 การพัฒนาต่อยอดเป็นหมอลำ

- ลำพื้น นิทานเรื่องขูลูนางอั้ว (ตอน ขูลู)

- หมอลำเรื่อง ขูลูนางอั้ว คณะอีสานอินคอนเสิร์ต